Đề tài Những giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU trong những năm tới

®­îc EU c«ng nhËn ®ñ tiªu chuÈn hµng thñy s¶n vµo thÞ tr­êng cña hä. C¸c doanh nghiÖp nµy ®· ph¶i n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt bao gåm: nhµ x­ëng, d©y chuyÒn c«ng nghÖ, c¸c trang thiÕt bÞ ®i kÌm; ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn GMP (GiÊy chøng nhËn vÒ tËp qu¸n s¶n xuÊt tèt ¸p dông tõ th¸ng 7/1997) vµ HACCP (HÖ thèng qu¶n lý an toµn thùc phÈm, tËp trung vµo viÖc phßng ngõa c¸c mèi nguy h¹i ®· biÕt vµ nguy c¬ x¶y ra chóng ë mét sè ®iÓm ®Æc biÖt trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt thùc phÈm). HiÖn nay, kh«ng chØ thÞ tr­êng Mü mµ EU còng chØ chÊp nhËn mua s¶n phÈm tõ nh÷ng c¬ së chÕ biÕn cã ¸p dông HACCP. ¸p dông GMP vµ HACCP cã nghÜa lµ thùc hiÖn an toµn vÖ sinh thñy s¶n tõ nu«i trång-®¸nh b¾t-chÕ biÕn, ®Ó cho ra s¶n phÈm ®¹t c¸c chØ tiªu ®Æc tr­ng cho chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. HiÖn nay, EU ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm thñy s¶n theo 3 chØ tiªu sau: -ChØ tiªu c¶m quan: tr¹ng th¸i tù nhiªn, mïi vÞ, mµu s¾c cña s¶n phÈm. -ChØ tiªu hãa häc: qui ®Þnh hµm l­îng Nit¬ d­íi d¹ng Am«ni¾c, ®é pH trong mét gam s¶n phÈm. -ChØ tiªu vi sinh: qui ®Þnh lo¹i, l­îng khuÈn cã trong s¶n phÈm nh­ khuÈn hãa khÝ, khuÈn hiÕm khÝ, khuÈn Ec«li, Coliforime... Trong thêi gian võa qua, Bé Thñy s¶n ®· x©y dùng vµ ban hµnh hµng lo¹t tiªu chuÈn trong qu¶n lý chÊt l­îng, ®ã lµ tiªu chuÈn vÒ C¬ së chÕ biÕn thñy s¶n, vÒ Ch­¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng vµ an toµn thùc phÈm theo HACCP vµ c¸c tiªu chuÈn ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. Víi sù cè g¾ng vµ nç lùc kh«ng ngõng cña ngµnh thñy s¶n trong viÖc vÖ sinh an toµn thñy s¶n cho xuÊt khÈu, ngµy 20/10/1999, ñy ban Thó y th­êng trùc cña EU ®· bá phiÕu nhÊt trÝ ®­a ViÖt Nam vµo danh s¸ch 1 ®­îc phÐp xuÊt khÈu vµo EU ë cÊp liªn minh vµ ngµy 16/11/1999, Céng ®ång Ch©u ¢u (EC) ®· phª chuÈn 18/33 doanh nghiÖp nãi trªn ®­îc xuÊt khÈu ë cÊp liªn minh vµo EU. TÝnh ®Õn nay c¶ n­íc cã 60 c¬ së ¸p dông HACCP vµ 33 c¬ së ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµo EU. Tuy nhiªn, sè doanh nghiÖp nµy vÉn cßn qu¸ Ýt, nÕu muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­, ®æi míi theo tiªu chuÈn chÊt l­îng GMP vµ HACCP, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thñy s¶n xuÊt khÈu. Bªn c¹nh nh÷ng viÖc lµm ®­îc, c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm thñy s¶n cßn nhiÒu tån t¹i: HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p qui cña Nhµ n­íc, cña Bé ch­a ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ cßn chång chÐo; tæ chøc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng ch­a hoµn chØnh, ®Æc biÖt ë c¸c ®Þa ph­¬ng; viÖc qu¶n lý ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh thùc phÈm thñy s¶n ch­a ®­îc thùc hiÖn ë c¸c c«ng ®o¹n: nu«i trång, ®¸nh b¾t, thu ho¹ch, vËn chuyÓn vµ c¸c kh©u kh¸c cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt thñy s¶n... IV. ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU trong nh÷ng n¨m qua 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc ViÖt Nam hiÖn lµ n­íc thø 29 trªn thÕ giíi, ®øng thø 4 trong khèi ASEAN vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n vµ mÆt hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam hiÖn ®· xuÊt khÈu ®­îc sang h¬n 50 n­íc vµ khu vùc. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng, cô thÓ lµ : Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m, tõ møc chØ chiÕm tû träng d­íi 10% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n (n¨m 1997) th× nay tû träng nµy ®· t¨ng lªn rÊt ®¸ng kÓ (11,3% vµo n¨m 1998). Thñy s¶n cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®­îc ­a chuéng ë kh¾p c¸c thÞ tr­êng, trong ®ã cã EU. Thñy s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng nµy ngµy mét m¹nh mÏ, trë nªn quen thuéc ®èi víi ng­êi tiªu dïng EU. ThÞ phÇn xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam vµo EU ®· t¨ng lªn rÊt ®¸ng kÓ, tõ møc 11% n¨m 1997 lªn 18% n¨m 1998 trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. EU lu«n lµ mét trong 3 thÞ tr­êng hµng ®Çu cña thñy s¶n ViÖt Nam, lu«n ®øng vÞ trÝ thø 2 sau NhËt B¶n trong viÖc nhËp khÈu thñy s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. C¸c s¶n phÈm thñy s¶n cña ViÖt Nam nh­: t«m, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu, c¸ ®¸y, c¸ n­íc ngät thÞt tr¾ng Ýt x­¬ng; c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng nh­: n­íc m¾m, b¸nh phång t«m, cua, ghÑ, t«m vµ ®Æc biÖt lµ t«m só ®· ®ang vµ sÏ cã søc c¹nh tranh rÊt cao trong EU trong thêi gian tíi. XuÊt khÈu thñy s¶n sang EU nãi riªng hay ra c¸c thÞ tr­êng trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua ®· ®ãng gãp kh«ng nhá trong viÖc t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc, phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. §ång thêi xuÊt khÈu thñy s¶n nãi chung ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, æn ®Þnh ®êi sèng cho nhiÒu vïng n«ng th«n ven biÓn. §· ®¹t ®­îc sù ­u ®·i vÒ thuÕ cña EU: theo qui chÕ míi cña EU b¾t ®Çu tõ th¸ng 7/1999 ®Õn th¸ng 12/2000 th× hµng thñy s¶n ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam thuéc nhãm hµng khuyÕn khÝch nhËp khÈu nªn sÏ ®­îc h­ëng møc thuÕ b»ng 35% møc thuÕ Tèi huÖ quèc. ñy ban Thó y th­êng trùc cña EU ®· bá phiÕu nhÊt trÝ ®­a ViÖt Nam vµo danh s¸ch 1(ngµy 20/10/1999) ®­îc phÐp xuÊt khÈu thñy s¶n vµo EU ë cÊp liªn minh vµ ngµy 16/11/1999 EU ®· chÊp thuËn 18/33 doanh nghiÖp ®· kiÓm tra ®ñ ®iÒu kiÖn. Còng theo quyÕt ®Þnh nµy, tæ chøc cña ViÖt Nam cã thÈm quyÒn trong viÖc chøng nhËn chÊt l­îng, ®iÒu kiÖn vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n lµ Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thñy s¶n (NAFIQACEN). §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam, uy tÝn vÒ chÊt l­îng cña c¸c mÆt hµng thñy s¶n vµ uy tÝn cña NAFIQACEN trªn tr­êng quèc tÕ. §Õn nay, ViÖt Nam ®ang cã 29 doanh nghiÖp ®­îc phÐp xuÊt khÈu thñy s¶n vµo EU. C¸c doanh nghiÖp cßn l¹i muèn xuÊt khÈu sang EU, kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c ngoµi viÖc ph¶i thùc hiÖn nghiªm ngÆt c¸c yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh theo tiªu chuÈn cña EU. Ngµy 10/5/2000, ñy ban Ch©u ¢u ®· ra quyÕt ®Þnh cho phÐp ViÖt Nam xuÊt khÈu nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá, loµi da gai, loµi cã vá vµ ch©n bông biÓn tõ ViÖt Nam. ViÖc ®­îc vµo nhãm 1 c¸c n­íc xuÊt khÈu nhuyÔn thÓ sang EU sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. §­îc sù hç trî cña dù ¸n SEAQIP nh»m gióp ®ì c¸c nhµ m¸y thñy s¶n ®«ng l¹nh ®¹t tiªu chuÈn HACCP lµ giÊy th«ng hµnh vµo EU. ViÖt Nam ®· më gian hµng thñy s¶n ®Çu tiªn t¹i Héi chî thñy s¶n quèc tÕ Bruc-xen víi sù tham gia cña 11 doanh nghiÖp. HiÖp héi ChÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam mÆc dï míi thµnh lËp nh­ng ®· cã ®ãng gãp tÝch cùc trong viÖc më réng thÞ tr­êng, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. NhiÒu nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n ®· ®Çu t­ theo chiÒu s©u, n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP, nªn hiÖn nay ®· cã 60 c¬ së ¸p dông HACCP vµ 33 c¬ së chÕ biÕn ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµo EU. Nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i cÇn kh¾c phôc Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín mµ xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua, kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ ®Òu thuËn lîi, vÉn cßn nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng v­íng m¾c ®ang tån t¹i ®ßi hái ®­îc kh¾c phôc cµng sím cµng tèt, cô thÓ lµ: Hµng thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU phÇn lín lµ th«ng qua c¸c c«ng ty cña ASEAN nh­ Singapore, Th¸i lan vµ Hång K«ng. Chñng lo¹i s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu lµ t«m, mùc ®«ng l¹nh s¬ chÕ, tû lÖ s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao gia t¨ng thÊp chñ yÕu lµ xuÊt nguyªn liÖu. C¬ cÊu s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu vµo EU còng nh­ vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c cã sù mÊt c©n ®èi (h¬n 90% lµ d¹ng s¶n phÈm t­¬i, ­íp ®«ng, ®«ng l¹nh). §iÒu nµy lµm mÊt lîi thÕ c¹nh tranh cña thñy s¶n n­íc ta, còng nh­ sù yÕu kÐm cña c«ng nghÖ chÕ biÕn thñy s¶n. Gi¸ c¶ s¶n phÈm xuÊt khÈu nh×n chung lµ thÊp (chØ b»ng kho¶ng 70% møc gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan vµ In®«nªxia) nh­ng vÉn kh«ng c¹nh tranh næi víi hµng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Sè l­îng doanh nghiÖp ®­îc xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU vµ sè doanh nghiÖp thùc hiÖn theo tiªu chuÈn GMP vµ HACCP cßn qu¸ Ýt.VÉn cßn hµng tr¨m doanh nghiÖp ch­a ®æi míi ®­îc c«ng nghÖ, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ch­a ®­îc c¸c ®oµn thanh tra cña Ch©u ¢u chÊp nhËn. NhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n vÉn cßn biÕt rÊt Ýt th«ng tin vÒ thÞ tr­êng EU. NhiÒu doanh nghiÖp chÕ biÕn kh«ng cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó thay ®æi c«ng nghÖ vµ c¸c ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn theo GMP vµ HACCP, ®Ó cã thÓ chÕ biÕn s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu sang EU. Gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®· kh«ng cã ®­îc sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, lµm suy yÕu søc c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam khi sang thÞ tr­êng EU nãi riªng, còng nh­ sang tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Nguån nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu cßn bÞ thiÕu trÇm träng, c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn míi chØ sö dông hÕt 60-70% c«ng suÊt, nguån nguyªn liÖu phô thuéc hoµn toµn vµo tù nhiªn, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn s¶n phÈm chÕ biÕn cho xuÊt khÈu. Hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo EU, bªn c¹nh nh÷ng yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm, m· sè nhËp khÈu (Code)..., thuÕ nhËp khÈu hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo EU cßn cao h¬n mét sè n­íc. ThuÕ suÊt EU ®ang ¸p dông cho ViÖt Nam lµ 6%, trong khi ®ã B¨ngla®Ðt lµ 0% vµ Ên §é chØ kho¶ng 3%. §iÒu nµy ®· lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam trong thÞ tr­êng EU. Tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, thiÕu kinh nghiÖm trong qu¶n lý khiÕn cho lîi thÕ so s¸nh trong xuÊt khÈu thñy s¶n kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ mong muèn v× qu¸ thÊp. C¬ së h¹ tÇng nghÒ c¸ cßn yÕu kÐm nªn kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tæ chøc b¶o qu¶n sau thu ho¹ch, sè l­îng tµu thuyÒn nhá d­íi 90 CV cßn chiÕm tû träng cao tõ 65-70%. Mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn vµ tiªu thô ch­a ®­îc liªn kÕt chÆt chÏ ®Ó t¹o mét chiÕn l­îc s¶n phÈm xuyªn suèt qua tÊt c¸c kh©u. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn ch­a coi viÖc gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt nguyªn liÖu lµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Ch­a cã ®­îc mét kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh tæng thÓ xóc tiÕn hµng thñy s¶n ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ ë EU. Ch­¬ng iii nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n cña viÖt nam sang eu trong nh÷ng n¨m tíi Chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n trong nh÷ng n¨m tíi 1.Nh÷ng quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thñy s¶n 1.1. Quan ®iÓm Thùc hiÖn ®­êng lèi c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa trong nghÒ c¸ víi m«i tr­êng kinh tÕ më, tÝch cùc vµ chñ ®éng trong xu thÕ hßa nhËp quèc tÕ, lÊy xuÊt khÈu thñy s¶n lµ mòi nhän, tiÕp tôc chuyÓn ®æi c¬ cÊu nghiªng vÒ xuÊt khÈu, võa khai th¸c tiÒm n¨ng nguån lîi cã hiÖu qu¶, võa qu¶n lý b¶o vÖ m«i tr­êng, ph¸t triÓn t¸i t¹o nguån lîi ®Ó duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao cña kinh tÕ thñy s¶n, t¹o kh¶ n¨ng tÝch lòy nhanh chãng trong néi bé ngµnh, ®ång thêi ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu h¬n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ph¸t triÓn kinh tÕ thñy s¶n theo tuyÕn, theo vïng sinh th¸i nh»m ph¸t huy lîi thÕ ®Æc thï, t¹o thµnh hÖ thèng liªn hoµn gi÷a c¸c kh©u khai th¸c-nu«i trång-chÕ biÕn-tiªu thô- c¬ khÝ hËu cÇn dÞch vô, víi sù phèi hîp liªn ngµnh, gi÷a kinh tÕ Trung ­¬ng víi kinh tÕ ®Þa ph­¬ng theo mét quy ho¹ch thèng nhÊt, b¶o ®¶m ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng. Huy ®éng mäi nguån lùc trong vµ ngoµi n­íc, mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc cïng kinh tÕ tËp thÓ gi÷ vai trß nÒn t¶ng. KhuyÕn khÝch c¸c chñ vùa, chñ thuyÒn, chñ trang tr¹i, chñ hé m¹nh d¹n bá vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh nghÒ c¸, ®­a nghÒ c¸ nh©n d©n ph¸t triÓn trªn c¬ së mét nÒn c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. Ph¸t triÓn kinh tÕ thñy s¶n g¾n liÒn víi x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi n«ng th«n ven biÓn, h¶i ®¶o, t¹o nhiÒu viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, n¨ng cao d©n trÝ, båi d­ìng ®µo t¹o nguån nh©n lùc, gi÷ v÷ng trËt tù x· héi, x©y dùng c¸c lµng c¸ v¨n minh, giµu ®Ñp. Ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi thñy s¶n g¾n kÕt víi yªu cÇu an ninh vµ quèc phßng kÕt hîp víi c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ h¶i ®¶o; t¹o ra nh÷ng c¬ së hËu cÇn dÞch vô thuËn lîi cho nh©n d©n s¶n xuÊt an toµn, phßng tr¸nh thiªn tai. Kh«ng ngõng t¨ng phÇn ®ãng gãp cña ngµnh thñy s¶n vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc. T¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc, ®¸p øng ngµy cµng nhiÒu mÆt hµng thñy s¶n phong phó cho nhu cÇu thñy s¶n néi ®Þa gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm. 1.2. C¸c ®Þnh h­íng cho tõng lÜnh vùc Hîp lý hãa khai th¸c thñy s¶n, bao gåm ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ khai th¸c h¶i s¶n xa bê vµ ®iÒu chØnh hîp lý nghÒ c¸ ven bê; võa khai th¸c, võa b¶o vÖ, ph¸t triÓn vµ t¸i t¹o nguån lîi, ®¶m b¶o ph¸t triÓn nghÒ c¸ æn ®Þnh, bÒn v÷ng. Më réng hîp t¸c víi n­íc ngoµi ®Ó du nhËp c«ng nghÖ míi, thóc ®Èy khai th¸c h¶i s¶n xa bê vµ tiÕn tíi nghÒ c¸ viÔn d­¬ng. X©y dùng ®ång bé ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c h¶i s¶n (®éi tµu, bÕn, c¶ng c¸, c¬ khÝ ®ãng, söa ch÷a tµu thuyÒn, dÖt l­íi, dÞch vô hËu cÇn an toµn trªn biÓn...), trong mèi quan hÖ thèng nhÊt víi c¸c lÜnh vùc kh¸c, c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. §Èy m¹nh nu«i trång thñy s¶n lµ mét h­íng ph¸t triÓn chiÕn l­îc; t¹o ra b­íc ngoÆt lín trong lÜnh vùc nu«i trång, ®Æc biÖt lµ nu«i biÓn. X©y dùng c¸c vïng nu«i c«ng nghiÖp tËp trung ë nh÷ng vïng ®iÒu kiÖn sinh th¸i cho phÐp; ®ång thêi më réng diÖn tÝch mÆt n­íc nu«i trång thñy s¶n ë c¸c vïng eo, vông, vÞnh ven biÓn, c¸c vïng cßn hoang hãa, vïng s©u, vïng xa, ruéng tròng... TËp trung mäi lùc l­îng nghiªn cøu vµ du nhËp c«ng nghÖ míi t¹o ®­îc bé gièng nu«i thñy s¶n cã chÊt l­îng cao. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo h­íng chiÕn l­îc s¶n phÈm vµ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng, gia t¨ng gi¸ trÞ th­¬ng m¹i. Khai th¸c vµ sö dông tèi ­u nguån nguyªn liÖu (kÓ c¶ nguyªn liÖu nhËp khÈu), hÕt søc coi träng c«ng nghÖ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch. Quy ho¹ch l¹i vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n. §Çu t­ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn mÆt hµng míi. T¨ng c­êng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thñy s¶n. §Èy m¹nh chÕ biÕn, kinh doanh vµ chó träng n©ng cao chÊt l­îng, ®a d¹ng hãa c¸c mÆt hµng thñy s¶n tiªu thô néi ®Þa phôc vô nh©n d©n, nhÊt lµ c¸c vïng s©u, vïng xa. Ph¸t triÓn lÜnh vùc c¬ khÝ hËu cÇn dÞch vô nghÒ c¸ theo h­íng võa ®Çu t­ cñng cè n©ng cÊp, kÕt hîp chÆt chÏ víi viÖc chuyÓn ®æi qu¶n lý c¸c c¬ së hiÖn cã, võa x©y dùng c¸c c¬ së míi hiÖn ®¹i, b¶o ®¶m ®ñ n¨ng lùc phôc vô hiÖu qu¶ cho ®¸nh b¾t, nu«i trång, chÕ biÕn, th­¬ng m¹i thñy s¶n... trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. Cñng cè hÖ thèng ®ãng söa tµu c¸ vµ c¸c dÞch vô c¬ khÝ hµng h¶i, l­íi cô cho tµu c¸. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cÇu c¶ng, bÕn c¸, chî c¸ g¾n liÒn víi ph¸t triÓn n«ng th«n, lµng c¸. B¶ng 7: C¸c chØ tiªu quy ho¹ch c¬ b¶n ®Õn 2010 ChØ tiªu 1995 2000 2005 2010 GDP (100 tû VND) 6.664 12,6 28,8 57,6 Tæng s¶n l­îng thñy s¶n (1000 tÊn) 1.414,590 (459,95) 1.600 (600) 1.900 (800) 2400 (1.200) B×nh qu©n thñy s¶n tiªu thô néi ®Þa (kg/ng­êi/n¨m) 13,5 14 14,5 16 Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD) 550 1.100 1.800 2700-3000 Nguån: Bé Thñy s¶n Ghi chó: Sè liÖu trong ngoÆc chØ s¶n l­îng nu«i trång thñy s¶n 2. Môc tiªu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn xuÊt khÈu thñy s¶n Môc tiªu -§Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ngµnh thñy s¶n, ®­a kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n t¨ng nhanh, ®¹t 1,1 tû USD vµo n¨m 2000, 2 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 3 tû USD vµo n¨m 2010; ®­a kinh tÕ thñy s¶n ph¸t triÓn thµnh ngµnh mòi nhän trong nÒn kinh tÕ ®¸t n­íc, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, c¶i thiÖn bé mÆt n«ng th«n vµ vïng ven biÓn, ®ång thêi gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng sinh th¸i. -G¾n chÕ biÕn, xuÊt khÈu thñy s¶n víi nu«i trång, khai th¸c, b¶o qu¶n nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho s¶n xuÊt vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng thñy s¶n, n©ng cao chÊt l­îng, gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng tÝch lòy ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiªu thô hµng thñy s¶n ViÖt Nam. 2.2. NhiÖm vô ®èi víi tõng lÜnh vùc Khai th¸c h¶i s¶n VÒ c¬ cÊu s¶n l­îng khai th¸c Trong giai ®o¹n 1995-2000, gi¶m s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n gÇn bê 5% so víi n¨m 1995, trung b×nh gi¶m 1%/ n¨m. Sau ®ã æn ®Þnh s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n gÇn bê ®Õn n¨m 2010 (700.000 tÊn/ n¨m). T¨ng s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n xa bê 9%/ n¨m cho c¶ giai ®o¹n 1995-2010, tèc ®é t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi giai ®o¹n 1985-1995 (4,1%/ n¨m). Giai ®o¹n 1995-2000 tèc ®é t¨ng 15,3%/ n¨m (s¶n l­îng tõ 186.000 tÊn/ n¨m lªn 300.000 tÊn/ n¨m); giai ®o¹n 2000-2005 t¨ng 6,7%/ n¨m (tõ 300.000 tÊn/ n¨m lªn 400.000 tÊn/ n¨m); giai ®o¹n 2005-2010 t¨ng 5%/ n¨m (tõ 400.000 tÊn/ n¨m lªn 500.000 tÊn/ n¨m), nh­ vËy s¶n l­îng h¶i s¶n xa bê chiÕm 42% trong tæng s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n vµo n¨m 2010. B¶ng 8: ChØ tiªu quy ho¹ch c¸c lÜnh vùc khai th¸c h¶i s¶n ®Õn n¨m 2010 ChØ tiªu Sè liÖu 1995 N¨m 2000 N¨m 2005 N¨m 2010 NL NK Tæng NL NK Tæng NL NK Tæng Sè l­îng tµu c¸ (1000 chiÕc) 68(64,4 tµu nhá vµ 3,4 tµu lín) 62 4,2 66,2 56 4,8 60,8 50 5,4 55,4 C«ng suÊt ®¸nh b¾t (1000 tÊn) 1500 1000 455 1455 1000 600 1600 1000 750 1750 S¶n l­îng ®¸nh b¾t (1000 tÊn) 943,435 700 300 1000 700 400 1100 700 500 1200 Lao ®éng (ng­êi) 446,615 434 50,4 484,4 392 57,6 449,6 350 64,8 414,8 Nguån: Bé Thñy s¶n Ghi chó: NL: nghÒ léng, NK: nghÒ kh¬i VÒ c¬ cÊu nghÒ §èi víi vïng n­íc gÇn bê: S¾p xÕp l¹i c¬ cÊu nghÒ nghiÖp theo h­íng phï hîp víi nguån lîi. §èi víi vïng n­íc xa bê: Ph¸t huy nghÒ truyÒn thèng kÕt hîp vËn dông c¸c nghÒ kh¬i phï hîp cña n­íc ngoµi ®Ó khai th¸c nguån lîi vïng kh¬i. Lo¹i bá c¸c nghÒ mang tÝnh hñy diÖt m«i tr­êng nguån lîi nh­: ®¸nh m×n, dïng hãa chÊt ®éc, xung ®iÖn. VÒ tæ chøc s¶n xuÊt TiÕn hµnh cæ phÇn hãa c¸c quèc doanh khai th¸c h¶i s¶n ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. Ph¸t triÓn nhanh c¸c lo¹i h×nh c«ng ty t­ nh©n, c¸c hîp t¸c x·, tËp ®oµn ®¸nh c¸ theo c¸c ®¬n vÞ thuyÒn nghÒ, trªn c¬ së tù nguyÖn. Më réng sù hîp t¸c quèc tÕ trong khai th¸c viÔn d­¬ng. C¸c dÞch vô hç trî Hoµn thiÖn c¸c c«ng tr×nh x©y dùng bÕn, c¶ng c¸ nhÊt lµ ë tuyÕn ®¶o, t¹o ra hÖ thèng ®ång bé c¸c c¬ së h¹ tÇng hËu cÇn dÞch vô tõ ven bê ®Õn c¸c ®¶o lín, c¸c ®¶o tiÒn tiªu ®Ó phôc vô cho khai th¸c kh¬i, phßng tr¸nh b·o, b¶o vÖ an ninh quèc phßng. X©y dùng c¸c trôc giao th«ng nèi liÒn c¶ng, bÕn c¸ víi c¸c thÞ x·, thµnh phè. X©y dùng c¸c chî c¸ ngay t¹i bÕn c¶ng. Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc tÝn dông, hç trî nguån vèn cho ng­ d©n khi th¸c xa bê. 2.2.2. Nu«i trång thñy s¶n Nu«i thñy s¶n n­íc ngät Nu«i c¸ ao hå nhá: Theo m« h×nh VAC víi h×nh thøc nu«i b¸n th©m canh, th©m canh, nu«i xen ghÐp. §èi t­îng nu«i lµ c¸c loµi: mÌ, tr¾m, tr«i, r« phi vµ c¸c loµi ®Æc s¶n: baba, l­¬n, Õch... N¨ng suÊt b×nh qu©n tõng vïng kh¸c nhau, ®ång b»ng s«ng Hång: 3 tÊn/ ha; ®ång b»ng s«ng Cöu Long: 10 tÊn/ ha; trung du miÒn nói: 2 tÊn/ ha. Nu«i c¸ ruéng tròng: Ph¸t triÓn nu«i c¸ ruéng tròng kÕt hîp víi n«ng nghiÖp theo h­íng n©ng cao gi¸ trÞ trªn 1 ha canh t¸c. TiÕp tôc gia t¨ng sö dông diÖn tÝch mÆt n­íc tiÒm n¨ng ®Ó nu«i ®Õn n¨m 2010, dù kiÕn diÖn tÝch nu«i lµ 310.000 ha vµ s¶n l­îng lµ 465.000 tÊn, chiÕm 38% tæng s¶n l­îng nu«i trång thñy s¶n. N¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 1,5 tÊn/ ha. §èi t­îng nu«i: ngoµi c¸c ®èi t­îng nu«i truyÒn thèng ë tõng vïng, chó ý nu«i c¸c ®èi t­îng cã gi¸ trÞ cao nh­: chÐp lai, t«m cµng xanh, r« phi... Nu«i mÆt n­íc lín: DiÖn tÝch mÆt n­íc lín ®­a vµo nu«i thñy s¶n sÏ ®­îc t¨ng nhanh. §Õn n¨m 2010, dù kiÕn diÖn tÝch ®¹t 190.000 ha; s¶n l­îng t­¬ng øng lµ 180.000 tÊn, n¨ng suÊt b×nh qu©n: 0,09 tÊn/ ha. §iÒu quan träng ®èi víi nghÒ c¸ hå chøa lµ g¾n nu«i c¸ víi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña céng ®ång d©n c­ ven hå, t¹o ra c¬ cÊu s¶n xuÊt míi trªn vïng trung du, miÒn nói, gãp phÇn vµo ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo vïng s©u, vïng xa. Nu«i thñy s¶n lång bÌ trªn vïng n­íc ngät: TiÕp tôc ph¸t triÓn nghÒ nu«i c¸ lång bÌ trªn c¸c s«ng, hå chøa n­íc. Dù kiÕn tæng sè lång bÌ n¨m 2010 sÏ lµ 39.000 lång, ®¹t s¶n l­îng 77.000 tÊn. Lùa chän c¸c ®èi t­îng nu«i cã gi¸ trÞ cao nh­: bèng t­îng, lãc b«ng, basa, tr¾m cá... vµ chó ý ®Õn kh©u phßng trÞ bÖnh vµ thÞ tr­êng tiªu thô. Nu«i trång thñy s¶n n­íc lî DiÖn tÝch nu«i trång sÏ t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, tuy cã mét sè vïng cã kh¶ n¨ng t¨ng thªm, nh­ng nhiÒu vïng ph¶i ®iÒu chØnh l¹i diÖn tÝch ®· nu«i cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn c©n b»ng sinh th¸i nhÊt lµ vïng rõng ngËp mÆn ë Cµ Mau, B¹c Liªu cã thÓ gi¶m bít 30.000-40.000 ha. Dù b¸o ®Õn n¨m 2010, diÖn tÝch nu«i n­íc lî sÏ lµ 280.000 ha, ®¹t s¶n l­îng 189.000-259.000 tÊn, n¨ng suÊt b×nh qu©n lµ 0,65-0,93 tÊn/ ha. §èi t­îng nu«i chñ yÕu lµ t«m, cua, rong c©u, mét sè loµi c¸ thÞ tr­êng cã nhu cÇu. -§èi víi c¸c vïng ®· khoanh nu«i: Theo c¸c dù ¸n 327 vµ 773 cÇn tæng kÕt ®¸nh gi¸ c¶ vÒ kü thuËt lÉn hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi ®Ó ®iÒu chØnh hîp lý, ®Çu t­ n©ng cÊp cã chän läc, ®­a n¨ng suÊt b×nh qu©n nu«i t«m lªn 1-2 tÊn/ ha/ n¨m. -§èi víi c¸c vïng ®Çm, ph¸: CÇn h¹n chÕ khoanh nu«i xung quanh ven bê, cã thÓ t¨ng thªm nu«i lång, ph©n chia mÆt n­íc hîp lý cho céng ®ång ng­ d©n sèng ven ®Çm, ph¸ ®Ó b¶o vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi. -Vïng rõng ngËp mÆn: §iÒu chØnh l¹i diÖn tÝch nu«i hîp lý ®Ó kÕt hîp hµi hßa gi÷a trång, b¶o vÖ rõng ngËp mÆn-nu«i t«m-víi quyÒn lîi cña céng ®ång ng­ d©n t¹i ®ã. -Vïng cao triÒu: ¸p dông h×nh thøc nu«i c«ng nghiÖp ®Ó ®¹t n¨ng suÊt 4-5 tÊn/ ha/ n¨m víi ®èi t­îng nu«i chñ yÕu lµ t«m só. Nu«i n­íc mÆn (nu«i biÓn) Nu«i biÓn sÏ lµ h­íng ph¸t triÓn ®ét ph¸ trong nu«i trång thñy s¶n nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thñy s¶n nãi chung. Tæ chøc réng r·i viÖc nu«i c¸ biÓn cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao nh­: song, hång, v­îc, bèng, giß... b»ng ph­¬ng thøc nu«i lång bÌ vµ nu«i cao triÒu ®Ó cã s¶n l­îng c¸ biÓn nu«i tõ 4000-5000 tÊn vµo n¨m 2000 vµ 8000-10000 tÊn vµo n¨m 2005; ®­a nhanh viÖc nu«i c¸c loµi thñy ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao, chñ yÕu lµ nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá nh­: nghªu, ngao, sß l«ng, ®iÖp, bµo ng­, trai... c¸c vïng ven biÓn, ®Ó cã s¶n l­îng nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá nu«i ®¹t 100.000 tÊn vµo n¨m 2000 vµ 150.000 tÊn vµo n¨m 2005. VÒ s¶n xuÊt gièng TËp trung ®Çu t­ c¸c c¬ së s¶n xuÊt t«m gièng t¹i Nam Trung Bé ®Ó ®¶m b¶o cung øng 80% nhu cÇu t«m só bét P15 cho c¶ n­íc. N©ng cÊp hÖ thèng gièng quèc gia ®Ó cã thÓ cho ®Î nh©n t¹o ®­îc mét sè gièng thñy s¶n míi vµ thuÇn hãa gièng nhËp néi. Gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c kh©u: t¹o ®µn bè mÑ thuÇn thôc-sinh s¶n t«m bét-­¬m nu«i thµnh gièng nhÊt lµ bé gièng cho nu«i biÓn vµ nu«i n­íc lî; víi mét quy tr×nh hoµn chØnh tõ kü thuËt, thøc ¨n, kiÓm so¸t dÞch bÖnh, chÊt l­îng vµ cung øng gièng ®Õn ®Çm nu«i. VÒ s¶n xuÊt thøc ¨n X©y dùng c¬ së s¶n xuÊt thøc ¨n nu«i thñy s¶n ®Õn n¨m 2010 ®¹t s¶n l­îng lµ 275.000-383.000 tÊn/ n¨m. VÒ phßng vµ ch÷a bÖnh -Quy ho¹ch l¹i c¸c vïng nu«i thñy s¶n phï hîp víi m«i tr­êng sinh th¸i. -TiÕn hµnh kiÓm tra chÆt chÏ gièng nhËp néi, gièng tr­íc khi th¶ xuèng ao ®Çm nu«i. -X©y dùng hÖ thèng quan tr¾c kiÓm so¸t dù b¸o m«i tr­êng vµ nguy c¬ g©y bÖnh cho t«m, c¸ ë c¸c vïng nu«i trång thñy s¶n. C¸c gi¶i ph¸p hç trî Nhµ n­íc hç trî cho nu«i trång thñy s¶n th«ng qua c¸c ho¹t ®éng nh­: x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c¸c c«ng tr×nh thñy lîi, dÞch vô khuyÕn ng­, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, th«ng tin h­íng dÉn tiÕp thÞ, vèn tÝn dông ... B¶ng 9: C¸c chØ tiªu quy ho¹ch cho lÜnh vùc nu«i trång thñy s¶n ®Õn n¨m 2010 D¹ng mÆt n­íc TiÒm n¨ng 1995 2000 2005 2010 Nu«i c¸ ao hå nhá DiÖn tÝch (1000 ha) (1) 127 110 110 110 N¨ng suÊt (tÊn/ha) (2) 2,85 3 3,69 S¶n l­îng (1000 tÊn) (3) 313 330 406 Lao ®éng (1000 ng­êi)(4) 144 167 193 Nu«i c¸ ruéng tròng (1) 580 85 148 225 310 (2) 1,1 1,2 1,5 (3) 163 270 465 (4) 180 260 390 Nu«i n­íc lî (1) 619 275 280 285 290 (2) 0,26 0,3 0,39 0,65 (3) 71 84 112 189 (4) 330 373 400 Nu«i lång bÌ Sè lång ( 1000 chiÕc ) 16 25 31 39 N¨ng suÊt( kg/m3 lång) 95 97 99 (3) 47 60 77 (4) 10 11 12 Nu«i mÆt n­íc lín (1) 314 100 130 160 190 (2) 0,04 0,06 0,09 (3) 5 10 18 (4) 4,3 5,2 6,5 Nu«i eo vông, vÞnh (1) 350 23,4 30 38 49 (2) (3) (4) Tæng (1) 576 698 818 949 (3) 460 612 782 1.155 (4) 560 688,3 816,2 1.001,5 Nguån: Bé Thñy s¶n 2.2.3. ChÕ biÕn vµ th­¬ng m¹i thñy s¶n Nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ, n©ng cÊp c¸c c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n theo h­íng hiÖn ®¹i hãa, ®æi míi c¬ cÊu mÆt hµng theo nhu cÇu cña tõng thÞ tr­êng. Tõng b­íc gi¶m tû lÖ chÕ biÕn b¸n thµnh phÈm, tËp trung tinh chÕ c¸c mÆt hµng thñy s¶n cã hµm l­îng gi¸ trÞ cao, t¹o hiÖu qu¶ tèi ­u cho toµn bé chu tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nghÒ c¸. §èi víi chÕ biÕn tiªu thô néi ®Þa, chó träng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm thñy s¶n, ngoµi c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng, chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm míi, phôc vô nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ tr­êng trong n­íc. Më réng chñng lo¹i vµ khèi l­îng c¸ mÆt hµng thñy s¶n chÕ biÕn cã gi¸ trÞ gia t¨ng, ®­a tû träng c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ t¨ng tõ 17,5% hiÖn nay lªn 25% ®Õn 30% vµo n¨m 2000 vµ 40-50% vµo n¨m 2005. N©ng tû träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thñy s¶n t­¬i sèng tõ 4-5% trong tæng s¶n phÈm xuÊt khÈu hiÖn nay lªn 10% vµo n¨m 2000 vµ 14-16% vµo n¨m 2005. B¶ng 10: C¸c chØ tiªu quy ho¹ch lÜnh vùc chÕ biÕn thñy s¶n giai ®o¹n 1996-2010 STT ChØ tiªu 1995 2000 2005 2010 1 Tæng s¶n l­îng thñy s¶n (1000 tÊn) 1.414,59 1.600 1.900 2.400 2 L­îng nguyªn liÖu sö dông cho chÕ biÕn (1000 tÊn) 500 850 1.000 1.250 3 C«ng suÊt cÊp ®«ng (tÊn/ ngµy) 830 830 1.000 1.450 4 Kho l¹nh (tÊn) 23.000 25.000 32.000 45.000 5 Lao ®éng (ng­êi) 58.768 77.000 93.000 128.000 Nguån: Bé Thñy s¶n Khai th¸c vµ sö dông nguån nguyªn liÖu Nguyªn liÖu cung øng cho chÕ biÕn xuÊt khÈu, chÕ biÕn vµ tiªu thô néi ®Þa, dù tÝnh sÏ tõ 3 nguån: nu«i trång thñy s¶n: 42-45%; khai th¸c thñy s¶n: 43-46% vµ nhËp khÈu nguyªn liÖu: 9-12%. NhËp khÈu nguyªn liÖu thñy s¶n kh«ng chØ ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt nguån nguyªn liÖu thñy s¶n trong n­íc mµ cßn gãp phÇn c©n ®èi nguyªn liÖu khi tr¸i vô, nhê vËy sÏ t¨ng hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n. Nguyªn liÖu cã thÓ nhËp tõ c¸c n­íc cã gi¸ nguyªn liÖu thÊp hoÆc tõ c¸c n­íc cã chi phÝ nh©n c«ng chÕ biÕn cao. Gi¶i ph¸p c«ng nghÖ chÕ biÕn Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010, c«ng nghÖ chÕ biÕn thñy s¶n sÏ cã nh÷ng b­íc biÕn chuyÓn ®¸ng kÓ. CÇn chó träng ®Çu t­ cho nghiªn cøu c«ng nghÖ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm míi vµ ®a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm bao gåm c¶ c¶i tiÕn bao b×, quy c¸ch sao cho tiÖn sö dông. D©y chuyÒn chÕ biÕn sÏ ®­îc ¸p dông phï hîp víi tõng lo¹i nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm. ViÖc lùa chän kü thuËt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ ph¶i trªn c¬ së nghiªn cøu thÞ tr­êng. C«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng còng cÇn ®­îc t¨ng c­êng c¶ ®èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ s¶n phÈm tiªu thô néi ®Þa. C¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cÇn ®­îc ®­a vµo ¸p dông b¾t buéc ë tÊt c¶ c¸c c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2001, c¸c c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n ®Òu ®­îc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng tiªn tiÕn theo c¸c tiªu chuÈn HACCP vµ GMP nh»m ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh thùc phÈm vµ chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu. Ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn Tíi n¨m 2010, dù tÝnh s¶n l­îng chÕ biÕn thñy s¶n ®«ng l¹nh lµ trªn 340.000 tÊn/ n¨m, trong khi c«ng suÊt cÊp ®«ng hiÖn nay lµ 800 tÊn/ ngµy, t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 250.000 tÊn/ n¨m. V× vËy, ph¶i ®Çu t­ thªm c«ng suÊt cÊp ®«ng kho¶ng trªn 100.000 tÊn/ n¨m, n©ng tæng c«ng suÊt cÊp ®«ng lªn kho¶ng 1.500 tÊn/ ngµy. Bªn c¹nh c¸c c¬ së ®«ng l¹nh ®· ®­îc ®Çu t­ ®æi míi th× trong c¸c n¨m tíi, nh÷ng c¬ së chÕ biÕn ®«ng l¹nh ®· cã thêi gian ho¹t ®éng l©u (trªn 15 n¨m) còng cÇn ®­îc n©ng cÊp, thay thÕ ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Kh«ng nhËp míi c¸c thiÕt bÞ sö dông c¸c t¸c nh©n g©y l¹nh cã thÓ g©y ph¸ hñy tÇng «z«n nh­: R22, R502... Qu¸ tr×nh n©ng cÊp, thay thÕ thiÕt bÞ trong c¸c c¬ së chÕ biÕn ®· cã còng ph¶i g¾n liÒn víi viÖc thay thÕ t¸c nh©n l¹nh. Bªn c¹nh c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn hiÖn ®¹i, c¸c thiÕt bÞ cÊp ®«ng tiªn tiÕn, c¸c thiÕt bÞ phô trî nh­: hÖ thèng th«ng giã, chiÕu s¸ng, läc n­íc, thiÕt bÞ ®ãng gãi... còng cÇn ®­îc ®Çu t­ ®óng møc ®Ó ®¸p øng ®ñ c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn m«i tr­êng, c«ng nghÖ theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng. C¸c c¬ së chÕ biÕn ®«ng l¹nh sÏ quy ho¹ch l¹i mét c¸ch hîp lý t¹i c¸c tô ®iÓm nghÒ c¸ lín nh­: H¶i Phßng, §µ N½ng, Kh¸nh Hßa, B×nh ThuËn, Kiªn Giang, Cµ Mau... trong giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn 2010. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu Møc gi¸ xuÊt khÈu s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam hiÖn t¹i thÊp h¬n nhiÒu so víi møc gi¸ nhËp khÈu cña c¸c thÞ tr­êng chÝnh trªn thÕ giíi. Do vËy, c¸c s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam cã thÓ cã ®­îc søc c¹nh tranh cao nÕu ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ho¹t ®éng tiÕp thÞ cã hiÖu qu¶. §Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng qu¸ phô thuéc vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n, ho¹t ®éng tiÕp thÞ sÏ ph¶i ®­îc c¶i tæ vµ hoµn thiÖn nh»m môc ®Ých ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng vµ th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã ­u thÕ cña ViÖt Nam. §Õn n¨m 2010, dù kiÕn tû träng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng chÝnh sÏ thay ®æi ®¸ng kÓ so víi hiÖn nay: NhËt B¶n: 35-40%, §«ng Nam ¸ (kÓ c¶ Trung Quèc): 20-22%, EU: 12-20%, B¾c Mü: 15-20%, thÞ tr­êng kh¸c: 5-10%. ii. nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang eu trong nh÷ng n¨m tíi 1. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 1.1. T¨ng c­êng ®Çu t­ vµ qu¶n lý tèt viÖc ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê vµ nu«i trång thñy s¶n ®Ó ®¶m b¶o nguån nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng ph­¬ng h­íng lín vµ nhiÖm vô trong xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU còng nh­ sang tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng, th× ®iÒu tr­íc tiªn lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nguyªn liÖu cho chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu. Trong khi nguån tµi nguyªn ven bê cña n­íc ta ®· bÞ c¹n kiÖt do khai th¸c qu¸ c«ng suÊt trong thêi gian qua, chØ cßn tiÒm n¨ng t¨ng s¶n l­îng ®¸nh b¾t xa bê vµ nu«i trång thñy s¶n. Theo Bé Thñy s¶n, nguån tµi nguyªn thñy s¶n xa bê cña n­íc ta cã tr÷ l­îng 1.932.382 tÊn, kh¶ n¨ng khai th¸c lµ 771.775 tÊn. §Õn n¨m 1997, ta míi khai th¸c ®­îc kho¶ng 200.000 tÊn chiÕm trªn 10% tr÷ l­îng vµ kho¶ng 25-26% kh¶ n¨ng khai th¸c cho phÐp. §©y thùc sù lµ tiÒm n¨ng nguyªn liÖu lín mµ ViÖt Nam cã thÓ khai th¸c phôc vô cho nhu cÇu xuÊt khÈu vµ tiªu thô néi ®Þa. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng nµy ®Õn møc nµo l¹i phô thuéc rÊt lín vµo kh¶ n¨ng qu¶n lý còng nh­ n¨ng lùc, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nghÒ c¸ ViÖt Nam. Bªn c¹nh viÖc ®¸nh b¾t xa bê, mét lîi thÕ so s¸nh kh¸c cña ViÖt Nam ®Ó tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ trong thêi gian tíi lµ ph¸t triÓn nu«i trång thñy s¶n. §Æc biÖt, ph¸t triÓn nu«i t«m só vµ t«m cµng xanh cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao ®Ó xuÊt khÈu sang EU còng nh­ sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Tuy nhiªn, diÖn tÝch mÆt n­íc nu«i trång kh«ng ph¶i lµ v« h¹n, h¬n n÷a c¸c vÊn ®Ò kü thuËt nu«i trång nh­: gièng, thøc ¨n ch¨n nu«i vµ nh÷ng rµng buéc vÒ m«i tr­êng sinh th¸i... rÊt cÇn tíi sù qu¶n lý vµ trî gióp tµi chÝnh, kü thuËt cña Nhµ n­íc vµ Céng ®ång quèc tÕ. V× vËy, ®Ó khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng nguyªn liÖu cßn rÊt lín cho chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu, Nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh b»ng viÖc t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý th«ng tho¸ng, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµ b¶n th©n Nhµ n­íc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý, ®Çu t­ tháa ®¸ng ®Ó ®¶m b¶o khai th¸c tèt nguån lîi h¶i s¶n xa bê còng nh­ c¶i tiÕn kü thuËt nu«i trång thñy s¶n ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ nguyªn liÖu chÊt l­îng cao cho chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu. 1.2. T¨ng c­êng n¨ng lùc c«ng nghÖ chÕ biÕn, c¶i tiÕn chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh hµng thñy s¶n xuÊt khÈu theo tiªu chuÈn HACCP T¨ng c­êng n¨ng lùc c«ng nghÖ chÕ biÕn, më réng vµ x©y míi c¸c c¬ së chÕ biÕn n©ng c«ng suÊt chÕ biÕn lªn 1000 tÊn/ ngµy vµo n¨m 2000 vµ 1500 tÊn/ ngµy vµo n¨m 2005. CÇn ®Þnh h­íng, ®Çu t­ thÝch hîp cho ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cÊp c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gi¶m bít lao ®éng ch©n tay ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña thñy s¶n n­íc ta t¹i EU còng nh­ ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c. C¸c doanh nghiÖp cÇn kh«ng ngõng ®æi míi c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm thñy s¶n cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao, gi¸ c¹nh tranh, ®¸p øng nhu cÇu ng­êi tiªu dïng khã tÝnh EU. Nhµ n­íc cïng c¸c c¬ quan h÷u quan cÇn triÓn khai m¹nh mÏ viÖc x©y dùng quy chÕ c«ng nhËn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông tiªu chuÈn chÊt l­îng tiªn tiÕn lµ HACCP vµ GMP, thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o vÒ c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng cho c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng nµy. H­íng xuÊt khÈu thñy s¶n trong thêi gian tíi cña n­íc ta lµ ph¶i t¨ng ®­îc thÞ phÇn ë c¸c n­íc EU vµ B¾c Mü, n¬i mµ mäi vÊn ®Ò liªn quan tíi chÊt l­îng ®Òu ®­îc quy tô trong viÖc thùc hiÖn c¸c tiªu chuÈn HACCP. V× vËy, kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ sù v­¬n lªn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cïng víi sù trî gióp vÒ kü thuËt, tµi chÝnh cña Nhµ n­íc vµ quèc tÕ ®Ó c¶i tiÕn chÊt l­îng hµng thñy s¶n ViÖt Nam. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ lµ 33 doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu thñy s¶n vµo EU, 29 doanh nghiÖp ®­îc xuÊt khÈu thñy s¶n cÊp liªn minh vµo EU nh­ng ®iÒu th¸ch thøc lµ bÊt kú lóc nµo EU còng cã thÓ tuyªn bè cÊm vËn nÕu cã vi ph¹m. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng thÈm quyÒn cña Trung t©m KiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thñy s¶n (NAFIQACEN), ®Ó ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn t­¬ng ®­¬ng cña EU vÒ c¬ quan qu¶n lý chÊt l­îng. CÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ tµi chÝnh vµ kü thuËt ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm thñy s¶n ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn hµng thñy s¶n cña EU. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn chÊt l­îng s¶n phÈm ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm chÊt l­îng cïng víi gi¸ c¶ hîp lý lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn cña doanh nghiÖp, tõ ®ã n©ng cao ý thøc ®èi víi viÖc cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng theo yªu cÇu cña EU còng nh­ cña c¸c thÞ tr­êng kh¸c. 1.3. Ph¸t triÓn thªm nhiÒu mÆt hµng thñy s¶n cho xuÊt khÈu, t¨ng gi¸ thñy s¶n xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o c¹nh tranh C¬ cÊu xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang EU còng nh­ sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c trong thêi gian qua kho¶ng h¬n 90% lµ d¹ng s¶n phÈm t­¬i, ­íp ®«ng, ®«ng l¹nh (riªng gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ lµ 80-85%). Sù mÊt c©n ®èi vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu ®· lµm h¹n chÕ kim ng¹ch xuÊt khÈu. V× vËy, cÇn ph¶i t¨ng h¬n n÷a tû träng hµng ®«ng l¹nh s¬ chÕ. NÕu nh­ lµm ®­îc ®iÒu nµy, c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu thay ®æi sÏ cã kh¶ n¨ng t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Gi¸ thñy s¶n xuÊt khÈu cña n­íc ta so víi gi¸ c¶ trung b×nh thÕ giíi lµ t­¬ng ®èi thÊp. V× thÕ, viÖc t¨ng gi¸ s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o hµng thñy s¶n ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng quèc tÕ nh»m t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. ViÖc thay ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó n©ng cao møc gi¸ thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi, kh«ng chØ ë EU mµ cßn ë nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c. ViÖc n©ng tû träng hµng chÕ biÕn s©u nh­ ®å hép hay thñy s¶n ¨n liÒn trong tæng xuÊt khÈu hµng thñy s¶n, còng nh­ viÖc ¸p dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi ®Ó cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c lo¹i thñy s¶n sèng gi¸ trÞ cao lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n, ®ßi hái ph¶i ®­îc sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµ hiÖu qu¶. 1.4. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn hµng thñy s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU §Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®¸p øng th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp. Ngoµi nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n doanh nghiÖp trong viÖc duy tr×, më réng thÞ tr­êng, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch cô thÓ hç trî c¸c doanh nghiÖp trong viÖc t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi. Nhµ n­íc nªn cho phÐp HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®­îc më V¨n phßng ®¹i diÖn t¹i EU, cô thÓ lµ ®Æt t¹i Brucxen (BØ) ®Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c tiÕp thÞ cho s¶n phÈm thñy s¶n n­íc ta. HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®¹i diÖn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n cÇn cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi th«ng tin vÒ thÞ tr­êng EU cho c¸c doanh nghiÖp vµ gióp ®ì gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU. Ngoµi ra, HiÖp héi cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng thñy s¶n EU, nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt viÖc tham gia c¸c héi chî, tæ chøc c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o hµng thñy s¶n ViÖt Nam ë c¸c n­íc EU, phèi hîp víi c¸c nhµ nhËp khÈu vµ ph©n phèi ë thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®Ó qu¶ng c¸o khuÕch tr­¬ng hµng thñy s¶n ViÖt Nam ë EU hay trî gióp vµ ®µo t¹o kü thuËt cho c¸n bé thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. 1.5. T¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ - kü thuËt víi c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc EU trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu vµ ®Èy nhanh tiÕn ®é héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi ViÖt nam ®· gia nhËp HiÖp héi nghÒ c¸ c¸c n­íc §«ng Nam ¸, APEC vµ chuÈn bÞ gia nhËp WTO, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, më ra nhiÒu kh¶ n¨ng to lín cho ViÖt Nam häc tËp kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã ngµnh thñy s¶n ph¸t triÓn (nhÊt lµ c¸c n­íc thuéc EU), h¹n chÕ ®­îc nh÷ng tranh chÊp cã thÓ x¶y ra gi÷a c¸c n­íc trong vïng vµ tËn dông tèt h¬n nguån tµi nguyªn biÓn vµ ®¶m b¶o mét thÞ tr­êng tiªu thô réng lín. ViÖc ViÖt Nam tham gia vµo AFTA, APEC... ch¾c ch¾n sÏ më ra nh÷ng c¬ héi v« cïng to lín ®Ó ViÖt Nam tranh thñ nguån vèn ®Çu t­, ®æi míi c«ng nghÖ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång thñy s¶n, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé khoa häc kü thuËt ®Ó ph¸t huy tèt nhÊt néi lùc cña ®Êt n­íc, më ra thÞ tr­êng réng lín h¬n cho hµng thñy s¶n n­íc ta, do vËy mµ n©ng cao ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu(®Æc biÖt lµ EU) còng nh­ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam. 2. Mét sè gi¶i ph¸p tµi chÝnh tÝn dông khuyÕn khÝch xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 2.1. MiÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ ®èi víi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng thñy s¶n Lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam nay ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu v× chi phÝ tµu thuyÒn ngµy cµng cao, gi¸ lao ®éng còng t¨ng lªn nhiÒu trong khi m¸y mãc thiÕt bÞ cho ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn trong t×nh tr¹ng qu¸ l¹c hËu so víi tr×nh ®é chung. V× vËy, ®Ó t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu, Nhµ n­íc cÇn ban hµnh chÝnh s¸ch thuÕ tháa ®¸ng. ViÖc Nhµ n­íc kh«ng ®¸nh thuÕ xuÊt khÈu hµng thñy s¶n tõ ngµy 15/02/1998 cã ý nghÜa rÊt tÝch cùc ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n cã thÓ t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ xuÊt khÈu. §èi víi nguyªn liÖu, vËt t­ nhËp khÈu phôc vô cho chÕ biÕn xuÊt khÈu, Nhµ n­íc nªn ¸p dông chÝnh s¸ch hoµn tr¶ 100% thuÕ nhËp khÈu. ChÕ ®é miÔn gi¶m thuÕ tµi nguyªn, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ xuÊt khÈu, phÝ giao th«ng ®­êng bé trong gi¸ x¨ng dÇu... ®èi víi c¸c doanh nghiÖp khai th¸c thñy- h¶i s¶n còng cÇn ®­îc thay ®æi theo h­íng cã lîi h¬n cho c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc nªn khuyÕn khÝch viÖc ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ cho chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu th«ng qua quy ®Þnh vÒ thuÕ nhËp khÈu hay ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ ... 2.2. CÇn t¨ng c­êng ho¹t ®éng tµi trî xuÊt khÈu vµ thµnh lËp qòy hç trî s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hµng thñy s¶n VÊn ®Ò tµi trî xuÊt khÈu Tµi trî xuÊt khÈu bao trïm toµn bé c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu thñy s¶n, ®©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n. Nhu cÇu tµi trî xuÊt khÈu bao gåm: Tµi trî tr­íc khi giao hµng: §Ó ®¶m b¶o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu (vèn mua nguyªn vËt liÖu vµ m¸y mãc, thiÕt bÞ phô tïng cÇn thiÕt, nhu cÇu vÒ vèn nµy lµ rÊt quan träng do ®Æc ®iÓm hµng thñy s¶n lµ s¶n xuÊt nguyªn liÖu cã tÝnh thêi vô cao vµ nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho chÕ biÕn l¹i ph¶i nhËp khÈu...). Tµi trî trong khi giao hµng: Hµng thñy s¶n ®· ®­îc chÕ biÕn vµ ph¶i ®­îc l­u kho chê ký ®­îc hîp ®ång b¸n hµng, muèn th¾ng lîi trong chµo hµng vµ giµnh ®­îc hîp ®ång th× doanh nghiÖp ph¶i chµo hµng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn hÊp dÉn vÒ gi¸ c¶ (gi¶m gi¸) hay tháa thuËn mét thêi h¹n thanh to¸n chËm (tÝn dông th­¬ng m¹i), do ®ã ph¸t sinh nhu cÇu tÝn dông trong khi giao hµng. TÝn dông sau giao hµng: Khi nhµ xuÊt khÈu nµo b¸n chÞu víi thêi h¹n thanh to¸n lµ 3,6,9 th¸ng, mét n¨m hay l©u h¬n n÷a, cÇn ph¶i cã tÝn dông xuÊt khÈu cho nhµ xuÊt khÈu tiÕp tôc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh... Tµi trî xuÊt khÈu, ngoµi viÖc cung cÊp vèn cho giao dÞch xuÊt khÈu, cßn lµ sù h¹n chÕ c¸c rñi ro ph¸t sinh trong giao dÞch xuÊt khÈu vµ do vËy mµ khuyÕn khÝch ®­îc c¸c ng©n hµng cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông xuÊt khÈu ë møc l·i suÊt ph¶i ch¨ng. VÒ qòy hç trî s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hµng thñy s¶n §· ®Õn lóc ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp qòy hç trî xuÊt khÈu nÕu muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ tr­êng EU còng nh­ sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Bëi v× c¸c lý do sau: - Do ®Æc thï cña ngµnh thñy s¶n n­íc ta lµ mÆt hµng thñy s¶n thuéc nhãm hµng mµ sù cung cÊp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn, cã tÝnh chÊt thêi vô, rñi ro rÊt lín vµ gi¸ c¶ biÕn ®éng rÊt thÊt th­êng, nªn thµnh lËp qòy nµy cã t¸c dông æn ®Þnh gi¸ c¶ cho c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng thñy s¶n. - Lîi thÕ so s¸nh cña xuÊt khÈu thñy s¶n ®· gi¶m rÊt lín khi mµ nguån thñy s¶n ven bê ®· bÞ c¹n kiÖt, chi phÝ tµu thuyÒn vµ nhiªn liÖu khai th¸c h¶i s¶n ®· t¨ng h¬n 100% so víi c¸ch ®©y kho¶ng 10 n¨m, c¬ së hËu cÇn nghÒ c¸ vµ c¬ së h¹ tÇng qua yÕu kÐm vµ l¹c hËu... - Qòy hç trî xuÊt khÈu thñy s¶n kh«ng chØ cã t¸c dông duy tr× sù æn ®Þnh gi¸ c¶ trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu mµ cßn lµ sù trî gióp cÇn thiÕt khi muèn ®æi míi trang thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao møc ®é chÕ biÕn, c¶i thiÖn chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh hµng thùc phÈm, hç trî x©m nhËp mét thÞ tr­êng míi hay ph¸t triÓn mét s¶n phÈm míi. - Nguån tµi chÝnh cña qòy nµy sÏ bao gåm: nguån thu thuÕ ®èi víi hµng thñy s¶n, nguån ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh thñy s¶n vµ hç trî ph¸t triÓn quèc tÕ. 3. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 3.1. §a d¹ng hãa c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt khÈu, vÊn ®Ò kÕt hîp xuÊt nhËp khÈu vµ vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n quèc tÕ KÕt hîp viÖc cñng cè vÞ trÝ cho c¸c tËp ®oµn xuÊt khÈu lín víi viÖc gióp ®ì hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong xuÊt khÈu hµng thñy s¶n. Thùc ra viÖc kÕt hîp nµy sÏ ph¸t huy ®­îc lîi thÕ cña c¸c doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. Bëi v×, nÕu chØ tËp trung hç trî c¸c tËp ®oµn lín th× ®iÒu kiÖn ®Çu t­, ®æi míi trang thiÕt bÞ sÏ tèt h¬n vµ viÖc ®µo t¹o sÏ tËp trung h¬n... Do vËy, c¸c tËp ®oµn lín cã thÓ trë thµnh ®Çu tµu ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n nh­ng c¸c tËp ®oµn lín th­êng khã thÝch øng tr­íc nh÷ng biÕn ®æi thÊt th­êng vµ nh÷ng yªu cÇu rÊt ®a d¹ng, phong phó cña thÞ tr­êng c¸ biÖt nªn th­êng th­êng c¸c doanh nghiÖp nhá l¹i cã tÝnh linh ho¹t vµ dÔ thÝch øng h¬n. H¬n n÷a, ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam lµ kinh tÕ hé gia ®×nh, c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá cµng trë nªn cÇn thiÕt ®Ó ®¹t c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Ngoµi ra, ®ã cßn lµ sù kÕt hîp xuÊt khÈu hµng thñy s¶n víi nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô cho s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. Ngoµi viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu trùc tiÕp hµng thñy s¶n ra n­íc ngoµi, cã thÓ ký göi b¸n hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi hay sö dông m¹ng l­íi ph©n phèi hµng thñy s¶n n­íc ngoµi lµm ®¹i lý, m«i giíi b¸n hµng... Hay viÖc nghiªn cøu triÓn khai ¸c ph­¬ng thøc b¸n hµng theo ®iÒu kiÖn CIF thay cho viÖc b¸n FOB... ViÖc kÕt hîp xuÊt nhËp vµ linh ho¹t ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n hµng quèc tÕ sÏ më ra nh÷ng c¬ héi míi cho xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ tr­êng EU còng nh­ sang tÊt c¸c thÞ tr­êng. 3.2. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ngµnh thñy s¶n YÕu tè quan träng nhÊt trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu vÉn lµ yÕu tè con ng­êi. ViÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ngµnh thñy s¶n th«ng qua viÖc n©ng cao tr×nh ®é v¨n hãa vµ tay nghÒ cho ng­ d©n, ®µo t¹o míi vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt vµ c¸n bé thÞ tr­êng ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc vµ thÝch øng víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã ®iÒu tiÕt lµ ch×a khãa cho sù thµnh c«ng cña chiÕn l­îc xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ tr­êng EU trong thêi gian tíi, bëi v×: c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc ngay c¶ khi ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch khoa häc vµ ®óng ®¾n còng chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho xuÊt khÈu, tr¸ch nhiÖm cuèi cïng còng nh­ kh¶ n¨ng tËn dông mäi ­u ®·i ®ã ®Ó chµo b¸n c¸c s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh cao ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu l¹i thuéc vÒ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh­ nh÷ng nç lùc chñ quan cña hä, ®©y míi lµ ®iÒu kiÖn ®ñ. §µo t¹o nguån nh©n lùc lµ mèi quan t©m kh«ng chØ ë qui m« doanh nghiÖp mµ cßn ë c¶ qui m« quèc gia vµ quèc tÕ. V× vËy, ph­¬ng ch©m Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng tham gia ®Çu t­ cho viÖc x©y dùng nguån nh©n lùc sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Ngoµi ra, trî gióp kÜ thuËt vµ tµi chÝnh cña céng ®ång quèc tÕ lµ rÊt quan träng trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang EU trong nh÷ng n¨m tíi. 3.3. ChØ ®¹o ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ngµnh chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu. Søc × cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ®· lµm chËm ®¸ng kÓ b­íc tiÕn cña ngµnh thñy s¶n xuÊt khÈu khi mµ cã ®Õn 80% doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. C¸c doanh nghiÖp nµy phÇn lín do thiÕu vèn nªn tiÕn ®é ®æi míi c«ng nghÖ vµ ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý ngµnh, nhÊt lµ qu¶n lý chÊt l­îng diÔn ra chËm. T×nh tr¹ng thô ®éng ngåi chê kh¸ch hµng, Ýt ®Çu t­ cho c«ng t¸c tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o... lµ phæ biÕn, ng­îc l¹i h¼n víi khèi doanh nghiÖp t­ nh©n hÕt søc n¨ng ®éng vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trong xuÊt khÈu thñy s¶n. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt-kinh doanh, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng trong viÖc ®a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô, Nhµ n­íc cÇn xÕp ngµnh chÕ biÕn thñy s¶n vµo diÖn ­u tiªn cæ phÇn hãa vµ ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa trong ngµnh nµy. kÕt luËn Thñy s¶n lµ mét mÆt hµng ®ãng vai trß quan träng trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta. Trong thêi gian qua, xuÊt khÈu thñy s¶n ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng kÓ trong c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. §¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®ã, bªn c¹nh sù nç lùc cè g¾ng cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n, ph¶i kÓ ®Õn sù t¸c ®éng cña hÖ thèng chÝnh s¸ch nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n cña Nhµ n­íc ®· ¸p dông trong thêi gian qua vµ xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU kh«ng n»m ngoµi sù t¸c ®éng ®ã. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc, viÖc xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ tr­êng EU còng nh­ sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c vÉn cßn nhiÒu tån t¹i, khã kh¨n g©y trë ng¹i kh«ng nhá cho viÖc gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña n­íc ta. §Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng EU trong nh÷ng n¨m tíi, ®ßi hái sù cè g¾ng v­ît bËc, sù nç lùc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, ®iÒu nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cùc k× quan träng. §ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé, nhÊt qu¸n, hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan vµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n trong viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc còng nh­ nh÷ng qui chÕ, nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr­êng EU. * Hµ Néi n¨m 2002. Sinh viªn §H-KTQD NguyÔn Ngäc Linh. tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu-§HKTQD Chñ biªn: PGS.TS TrÇn ChÝ Thµnh-NXB Thèng kª 2000. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh Th­¬ng m¹i quèc tÕ-§HKTQD Chñ biªn: PGS.PTS TrÇn ChÝ Thµnh-NXB Gi¸o dôc 1996. 3. Gi¸o tr×nh Th­¬ng m¹i quèc tÕ-§HKTQD Chñ biªn: PGS.PTS NguyÔn Duy Bét-NXB Thèng kª1997. Hå s¬ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam-ViÖn Nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i 3/1999. Qui ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ngµnh thñy s¶n thêi k× 1996-2010 - Bé Thñy s¶n 7/1998. ChiÕn l­îc khoa häc c«ng nghÖ thñy s¶n thêi k× 1996-2010 - Bé Thñy s¶n 12/1995. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n­íc n¨m 2000 cña ngµnh Thñy s¶n - Bé Thñy s¶n 8/1999. Niªn gi¸m thèng kª 1996,1997,1998 - NXB Thèng kª. Sè liÖu thèng kª n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vµ thñy s¶n thêi k× 1990-1998 vµ dù b¸o n¨m 2000 - NXB Thèng kª 1998. The Single European Market-Seminar 11-12/1994 Ha Noi, Organised by The European Commission. 11. Europe-Regional Overview-3rd quarter 1999. 12. FAO-Yearbook-Fishery Statistics-Fishery Commodities 1985-1995. T¹p chÝ Thñy s¶n c¸c sè n¨m 1998,1999,2000. T¹p chÝ Nghiªn cøu Ch©u ¢u-sè 3/1999. Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam c¸c sè 1998-2000. Thêi b¸o §Çu t­ c¸c sè 1997-2000. T¹p chÝ Th­¬ng m¹i c¸c sè 1998-2000. B¸o Th­¬ng m¹i c¸c sè 1998-2000. 19. C¸c B¸o vµ T¹p chÝ kh¸c cã liªn quan. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu 3 I. Quy tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu 3 1. Ho¹t ®éng Marketing 3 2. Lùa chän ®èi t­îng giao dÞch, ph­¬ng thøc giao dÞch trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu hµng ho¸ 7 3. Ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 8 4. Thùc hiÖn hîp ®ång trong kinh doanh xuÊt khÈu 9 II. Vai trß cña xuÊt khÈu thñy s¶n 11 1. Lîi thÕ cña ngµnh thñy s¶n n­íc ta 11 2. Vai trß cña ngµnh thñy s¶n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 12 III. Nh÷ng yªu cÇu vÒ luËt ph¸p vµ tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm cña EU ®èi víi hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam 15 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang EU trong nh÷ng n¨m qua 17 I. Kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm thÞ tr­êng EU 17 1. VÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ 17 2. VÒ møc sèng d©n c­ 18 3. VÒ thãi quen tiªu dïng 19 II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n cña n­íc ta sang EU trong thêi gian qua 20 1. CÊu tróc mËu dÞch thÞ tr­êng thñy s¶n EU 20 2. C¬ cÊu thÞ tr­êng EU nhËp khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam 21 3. C¬ cÊu mÆt hµng thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU 24 III. ¶nh h­ëng cña hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 26 1. ChÝnh s¸ch thuÕ, lÖ phÝ 26 2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ vµ qu¶n lý vèn 26 3. ChÝnh s¸ch vÒ khai th¸c thñy s¶n 29 4. VÊn ®Ò ®¶m b¶o chÊt l­îng thñy s¶n chÕ biÕn cho xuÊt khÈu 31 IV. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU trong nh÷ng n¨m qua 33 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc 33 2. Nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i cÇn kh¾c phôc 35 Ch­¬ng III. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang EU trong nh÷ng n¨m tíi 37 I. Chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n trong nh÷ng n¨m tíi 37 1. Nh÷ng quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thñy s¶n 37 2. Môc tiªu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn xuÊt khÈu thñy s¶n 39 II. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU trong nh÷ng n¨m tíi 47 1. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 47 2. Mét sè gi¶i ph¸p tµi chÝnh tÝn dông khuyÕn khÝch xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 51 3. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thñy s¶n sang EU 53 KÕt luËn 55 Tµi liÖu tham kh¶o 56